Św. Paweł jest tutaj
Kard. Andrea Cordero Lanza di Montezemolo – archiprezbiter rzymskiej Bazyliki św. Pawła za Murami – mówi o Roku św. Pawła Apostoła
Z okazji 2000-lecia narodzin św. Pawła Benedykt XVI ogłosił Rok Święty Apostoła Narodów. Papieska inicjatywa została przyjęta z wielką radością przez kard. Andreę Cordero Lanza di Montezemolo, archiprezbitera Bazyliki św. Pawła za Murami, gdzie przechowywane są doczesne szczątki Apostoła. Rzymska bazylika stanie się centrum obchodów jubileuszowych i tutaj odbędą się liczne uroczystości religijne i kulturalne. Z Kardynałem Archiprezbiterem przeprowadziłem rozmowę na temat rozpoczynającego się Roku św. Pawła
Włodzimierz Rędzioch: – 28 czerwca 2008 r. Benedykt XVI otworzy Drzwi Święte bazyliki, której Eminencja jest archiprezbiterem, inaugurując w ten sposób Rok Święty poświęcony Apostołowi Narodów. Czy trzeba było ogłosić Rok Święty, by przypomnieć tę postać chrześcijaństwa?
Kard. Andrea Cordero Lanza di Montezemolo: – Paweł jest jedną z nawybitniejszych postaci chrześcijaństwa i jednym z największych głosicieli Ewangelii. Nie był uczniem Jezusa, ale został wybrany przez Boga w inny sposób i wysłany jako Apostoł Narodów na cały świat. Jego pisma i działalność nie są ani dostatecznie znane, ani studiowane przez katolików, nawet tych praktykujących.
– Bazylika św. Pawła będzie „sercem” obchodów Roku Pawłowego, gdyż tutaj znajduje się jego grób. Jaka jest historia grobu Apostoła?
– Ugruntowana i niepodważalna tradycja, sięgająca II wieku mówi, że pod ołtarzem bazyliki znajduje się sarkofag Pawła. W starożytności w tym rejonie istniał pogański cmentarz, na którym – jak głosi legenda – matrona imieniem Lucina umieściła sarkofag z doczesnymi szczątkami Apostoła ściętego niedaleko stąd, w miejscu zwanym Tre Fontane (Trzy Fontanny). Gdy chrześcijanie, po ogłoszeniu Edyktu Konstantyna (313 r.), zyskali wolność kultu, cmentarz stał się miejscem masowych pielgrzymek i zmienił się jego dotychczasowy charakter. W krótkim czasie wybudowano bazylikę, która miała jedynie 30 m długości; wejście znajdowało się przy ulicy Ostiense, a absyda była zwrócona ku rzece. Świątynia była jednak zbyt mała i w następnym wieku wzniesiono większą – tym razem z wejściem od Tybru. Bliskość rzeki sprawiała, że bazylika była zagrożona powodziami. Dlatego przy sarkofagu wzniesiono mur ochronny, na wierzchu natomiast umieszczono marmurową płytę z prostym napisem: „Paulo apostolo mart…”. Na początku XX wieku wzdłuż rzeki wzniesiono wały ochronne i od tej pory wody Tybru nie zagrażają już bazylice.
– Czy przeprowadzono badania archeologiczne pod ołtarzem bazyliki?
– Nie można było przeprowadzić szczegółowych badań, ponieważ na murze chroniącym sarkofag spoczywa baldachim wzniesiony nad ołtarzem przez Arnolfo di Cambio. Dlatego sondowano jedynie teren wokół grobu.
– Co zatem zobaczy pielgrzym przybywający do bazyliki?
– Wykuliśmy otwór, przez który widać sarkofag Apostoła. Pielgrzymi mogą więc zejść do grobu, przy którym umieściliśmy klęcznik i informacje w ośmiu językach. Chciałbym dodać, że odnotowujemy prawdziwy rozkwit kultu Pawła Apostoła.
– Czy zachowały się jakieś świadectwa kultu św. Pawła w przeszłości?
– W ciągu wieków mnisi opiekujący się bazyliką znajdowali przy grobie monety pochodzące z różnych epok i najdalszych zakątków świata (nawet z Azji i Afryki). Monety te, będące rodzajem ofiary składanej przez pielgrzymów, świadczą o ciągłości kultu Apostoła w tym miejscu.
– Jakie były intencje Ojca Świętego, gdy podjął decyzję ustanowienia Roku św. Pawła?
– Przede wszystkim chodziło o lepsze poznanie postaci św. Pawła, jego życia i nauczania, zawartego w Dziejach Apostolskich i Listach. Drugi wymiar Roku Świętego to wymiar ekumeniczny. Dlatego nasza bazylika musi zawsze zachować ducha ekumenicznego.
– Jak będą przyjmowane tutaj grupy pielgrzymów niekatolików?
– Grupy chrześcijan niekatolików będą miały do dyspozycji cztery kaplice i baptysterium, które nie było nigdy używane, i po małych przeróbkach będzie mogło służyć jako kaplica. Oczywiście, nie będziemy mogli celebrować razem sakramentów, ale organizowane będą wspólnie spotkania modlitewne.
– W swojej karierze dyplomatycznej Ksiądz Kardynał był m.in. nuncjuszem apostolskim w Ziemi Świętej, tzn. ziemi Szawła. Czy czuje się Eminecja dzisiaj ambasadorem Apostoła Narodów?
– Oczywiście. Dla mnie związek z ziemią Pawła jest bardzo ważny, tym bardziej że jest to ziemia Jezusa. Szaweł studiował w szkołach rabinicznych i nigdy nie zetknął się z Chystusem (można powiedzieć, że spotkał Go dopiero na „drodze do Damaszku”). Jezus wybrał swych Apostołów w Galilei, natomiast Paweł został wybrany w inny sposób: Bóg wybrał doktora prawa, faryzeusza i prześladowcę chrześcijan, by na drodze do Damaszku przemienić Szawła w Pawła. Tak jak już wspomniałem, ta wielka postać chrześcijaństwa nie jest dostatecznie znana. Dlatego w Roku Pawłowym zorganizujemy konferencje, spotkania i debaty naukowe, by przybliżyć wszystkim tę wielką postać.
– Obok bazyliki wznosi się słynne opactwo benedyktyńske...
– Około 700 r. przy bazylice – na ruinach starożytnej fortecy, która wznosiła się między Tybrem a pagórkami zwanymi Colline Ostiensi – wzniesiono opactwo benedyktyńskie.
Kiedyś opactwo miało wielkie znaczenie i należały do niego tereny ciągnące się aż do morza. Z czasem podupadło, zostało pozbawione dawnych posiadłości, a następnie – na mocy Traktatu Laterańskiego z 1929 r. – stało się, wraz z otaczającym go terenem, posiadłością Stolicy Apostolskiej i ma specjalny status eksterytorialności.
Mnisi opactwa, żyjący według reguły benedyktyńskiej, używali jako opackiego kościoła Bazyliki św. Pawła za Murami. Był to wyjątek, gdyż inne bazyliki papieskie mają swoich kanoników i penitencjarzy; tutaj nigdy nie było archiprezbitera, który stoi na czele kolegium kanoników. Na mocy „motu proprio” z 2005 r. Benedykt XVI dokonał reorganizacji zarządzania bazyliką, mianując archiprezbitera bazyliki.
– Jakie są kompetencje archiprezbitera bazyliki, a jakie opata?
– Archiprezbiter sprawuje jurysdykcję w bazylice i koordynuje działalność całego komplesu eksterytorialnego, do którego należą: Kolegium Beda, oratoria oraz inne budynki. Opat natomiast jest odpowiedzialny za wspólnotę monastyczną oraz za dzialalność liturgiczną, kultową.
– Jaki jest program obchodów Roku św. Pawła?
– Chciałbym podkreślić, że wszyscy są zaproszeni do odwiedzenia bazyliki w czasie Roku Pawłowego. Przygotowaliśmy specjalną stronę internetową www.annopaolino.org z informacjami na temat programu liturgicznego i kulturalnego. Przewidujemy pięć dużych celebracji z katechezami na tematy związane ze św. Pawłem oraz ze świadectwami osobistości świeckich. Opublikowaliśmy przewodnik po bazylice, podręcznik pielgrzyma oraz nowe wydanie tekstów Apostoła. Chcemy też poświęcić dużo miejsca koncertom. Często jesteśmy proszeni o udostępnienie bazyliki na koncerty, ponieważ bardzo dobrze do tego się nadaje. Ale to jest kościół! Dlatego ograniczyliśmy się do trzech wielkich spotkań koncertowych. Papież powiedział mi: – Jestem bardzo zainteresowany koncertami, zaproście mnie! Dlatego będzie uczestniczył przynajmniej w jednym z nich. Ważnym wydarzeniem będzie zaplanowany na październik koncert dla biskupów z całego świata, którzy przybędą do Watykanu na Synod.
"Niedziela" 26/2008