I choć trudno było oczekiwać, że wszelkie dane o bp. Kaczmarku dostępne w archiwach IPN, publikacje badaczy postaci Biskupa i wszystko to, co działo się wokół pomnika - ponad roczna społeczna zbiórka na pokrycie kosztów, uroczystość poświęcenia z filmem dokumentalnym i sesją naukową - sprawią, że kielczanie jednoznacznie opowiedzą się za „biskupem niezłomnym - męczennikiem komunizmu” - to jednak uczyniono ogromny krok naprzód. Tłumy kielczan obecne na uroczystości 16 października, duże zainteresowanie problematyką, łzy w oczach przechodniów, gdy montowano pomnik - mówią same za siebie. Przestano używać określenia „postać kontrowersyjna”. Teraz czekamy na weryfikację biogramu w Wikipedii.

Historycy i kapłani o Biskupie

Od sesji naukowej w auli WSD w Kielcach, dotyczącej uwarunkowań historyczno-politycznych posługi i fenomenu osoby bp. Czesława Kaczmarka - rozpoczął się dzień poświęcony wspominaniu Biskupa i odsłonięcia jego pomnika, z Mszą św. w jego intencji.
Sesja z udziałem prof. Jana Żaryna, prof. Ryszarda Gryza, ks. prof. Jana Śledzianowskiego, odbyła się przy pełnej auli WSD, przy licznym udziale kielczan, duchowieństwa z całej diecezji z księżmi biskupami, sióstr zakonnych oraz - mniej licznych - studentów i młodzieży szkolnej.
Prof. Jan Żaryn z Instytutu Pamięci Narodowej podkreślił, że nie było w Polsce żadnej grupy społecznej, która byłaby tak represjonowana jak duchowieństwo (teczki zakładano od 1945 r.). Omówił najbardziej spektakularne akcje łącznie ze słynną o kryptonimie „Prorok” (dot. prymasa Wyszyńskiego), mówił o sposobach szkalowania księży z pełnym zastosowaniem aparatu władzy i mediów, w co wpisują się m.in. artykuły Jerzego Urbana na temat ks. Jerzego Popiełuszki. Zdaniem Żaryna, w historii PRL chodzi o „kilkadziesiąt, jeśli nie więcej zabójstw kapłanów, dokonanych przez nieznanych sprawców w latach 1945-89”, z całym aparatem nastawionym na zaciemnianie spraw i zastraszanie świadków.
Prof. Ryszard Gryz z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach stwierdził, że badania kieleckie, trwające już od lat 70. (zapoczątkował je wtedy ks. prof. Śledzianowski) zakładają, że kilkudziesięciu duchownych z lat 1945-89 w wyniku represji aparatu politycznego oddało życie za Kościół i wiarę bądź było więzionych, deportowanych, doprowadzonych do utraty zdrowia. - Te prace nie zostały zamknięte, osoby poszczególnych duchownych wymagają bardzo indywidualnego przyjrzenia się ich życiu - mówił. Prof. Gryz omówił kolejne etapy natężania represji wobec Kościoła kieleckiego oraz przypomniał ponad 20 nazwisk doświadczonych nimi kapłanów. Z badań kieleckich historyków wynika, że w zdecydowanej większości byli to ludzie młodzi w wieku 30-40 lat, o zróżnicowanym poziomie wykształcenia, od wiejskich wikarych po profesorów uniwersyteckich. Zdaniem Gryza, można szacować, że ok. 10 proc. księży uległo presji i podjęło współpracę z reżimem, podobnie 10 proc. było ostro represjonowanych za „bezwzględną niepoprawność”.
Na tak zarysowanym tle historyczno-politycznym, życie, posługę i postawę bp. Kaczmarka przedstawił bodaj najskrupulatniejszy badacz problematyki w diecezji kieleckiej - ks. prof. Jan Śledzianowski (który przyjął święcenia z rąk bp. Kaczmarka, był także jego osobistym ceremoniarzem). Jest Ksiądz Profesor autorem książek o bp. Kaczmarku, Pogromie kieleckim i wielu artykułów prasowych z powojennej historii Kościoła w Polsce,
Ks. prof. Śledzianowski skoncentrował się na zawartej w tytule sesji „niezłomności bp. Kaczmarka”. Gdy jako zaledwie 43-letni człowiek został tuż przed wojną biskupem w Kielcach - reformował seminarium, wprowadzał obowiązkowe biblioteki z pismami katolickimi w większości wizytowanych przez siebie parafii diecezji, zakładał nowe parafie. Nieprawdą jest, zdaniem prof. Śledzianowskiego, że w liście pasterskim z 24 września 1939 r. nawoływał do ugody z Niemcami. Użyte przez Biskupa słowo „godność” zastąpiono słowem „gościnność” i szykany medialne z tego powodu ciągnęły się przez dziesięciolecia. Prelegent wyliczył, iż bp Kaczmarek 114 księży z diecezji przydzielił jako wojskowych kapelanów, co było ewenementem w skali kraju, uratował 248 księży z innych diecezji, 86 kleryków przyjął do Kielc, choć seminarium działało w ekstremalnych warunkach, tacą kościelną wspomagał nauczycieli. Kazał wydawać fikcyjne metryki chrztu Żydom, aby ocalić im życie. Uratował „godność Kielc”, przekazując tajne materiały o kulisach pogromu Żydów w 1946 r. w ręce ambasadora amerykańskiego. Ks. Śledzianowski odniósł się też krytycznie do popularnego w PRL opracowania ks. Leonarda Świderskiego „Oglądały oczy moje”, szkalującego bp. Kaczmarka. - Mam na to dowody, że od 1948 r. ks. Świderski był stałym współpracownikiem SB - mówił. - Jako ceremoniarz bp. Kaczmarka patrzyłem na Biskupa Ordynariusza codziennie z bliska. Był naprawdę kapłanem mężnym i niezłomnym - podkreślał ks. Śledzianowski.
Podczas sesji wysłuchano fragmentów homilii bp. Kaczmarka wygłoszonej Lelowie, obejrzano także film kieleckiego reżysera Dominika Rakoczego, odtwarzający kulisy aresztowania i medialnej nagonki na bp. Kaczmarka, w oparciu m.in. o dokumenty zgromadzone na wystawie w Muzeum Diecezjalnym w Kielcach. W dyskusji odnoszono się m.in. do przekłamań na temat bp. Kaczmarka wciąż obecnych w szeroko dostępnych źródłach, np. w Wikipedii, mówiono także o manipulowanej sprawie Pogromu Żydów w 1946 r. - Z całą stanowczością podkreślam, że w Pogromie zginęło 37 osób pochodzenia żydowskiego oraz troje Polaków, a dwoje Żydów - matka z dzieckiem - zginęli w wyniku sprawy wybitnie kryminalnej. W mediach wciąż nie ma ścisłości - mówił Leszek Bukowski, szef kieleckiej delegatury IPN.
Bp Marian Florczyk zapowiedział, że w przyszłym roku z inicjatywy środowiska kapłańskiego powstanie pomnik księży - ofiar z czasów PRL.

Przełamany pastorał i opończa więzienna

Te elementy wpisane w symbolikę monumentu dostrzeże nawet przypadkowy przechodzień. - Pomnik nie epatuje ekspresją walki, ale wyraża prawdę o bolesnych doświadczeniach człowieka. Podniszczona peleryna jest stylizowana na opończę więzienną, a szatę rozwiewa pędzący ze Wschodu wiatr historii - mówił o swoim dziele rzeźbiarz prof. Stanisław Słonina.
Za spokój duszy bp. Kaczmarka i „hojne nagrodzenie jego cierpień” kielczanie modlili się podczas Mszy św. W Eucharystii uczestniczyli m.in.: prezydent Kielc Wojciech Lubawski, przewodniczący Rady Miasta Krzysztof Słoń z radnymi, przedstawiciele delegatury IPN, świętokrzyskiej „Solidarności”, ponad 20 pocztów sztandarowych, w tym szkolnych, grupy wspólnotowe z diecezji oraz m.in. Akcja Katolicka i Klub Inteligencji Katolickiej.
Mszy św. w Kielcach przewodniczył abp Stanisław Szymecki z Białegostoku, w koncelebrze z kilkoma biskupami, z udziałem kilkudziesięciu księży z diecezji kieleckiej i diecezji sąsiednich. „Pasterz nigdy nie jest sam” - te słowa użyte w różnych kontekstach przez biskupa seniora Edwarda Materskiego z Radomia posłużyły jako myśl przewodnia homilii. - W ten nowy pomnik w Kielcach wpisana jest posługa kapłanów, sióstr zakonnych, osób świeckich, którzy trwali przy Biskupie i realizowali jego plany duszpasterskie - mówił bp Materski, wspominając księży, którzy zostali aresztowani z bp. Kaczmarkiem i wymowny przełamany pastorał na kieleckim pomniku. Wspomniał, jak „przez kratki więzienia na Mokotowie” zapewniał, że „diecezja modli się w intencji swojego uwięzionego biskupa”. - Nie przechodźcie obojętnie obok tego pomnika - wzywał z kolei abp Szymecki.
W godzinach wieczornych - po Mszy św. biskupi kieleccy oraz biskupi-goście, księża i wierni przeszli pod pomnik bp. Kaczmarka, zaśpiewno „Boże coś Polskę”, składano kwiaty, zapalano znicze, schodzono do katedralnego podziemia, gdzie spoczywa ciało bp. Czesława Kaczmarka - ordynariusza kieleckiego w latach 1938-1963. Oskarżony w 1951 r. o szpiegostwo i działalność antypaństwową, więziony i torturowany, został w pełni zrehabilitowany decyzją Prokuratora Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w 1990 r.
Monument to efekt społecznej zbiórki, którą członkowie Komitetu prowadzili od jesieni 2009 r. w kościołach diecezji. Koszt budowy pomnika w ponad 70 proc. pokryto dzięki kweście, resztę przekazały firmy, instytucje, osoby prywatne. A nie byłoby pomnika i towarzyszących mu uroczystości, gdyby nie determinacja członków Społecznego Komitetu ds. Budowy Pomnika bp. Czesława Kaczmarka z Małgorzatą Sołtysiak z Klubu Inteligencji Katolickiej. Niewielka grupa osób wymyśliła sobie pomnik bp. Kaczmarka, z Bóg wie jakim trudem zebrała fundusze w tak trudnym dla Polski roku (powódź!), dopięła na ostatni guzik szeroko komentowaną uroczystość. I przypomniała postać Biskupa Kieleckiego, którego Pius XII przyrównał do św. Stanisława BM.