Patrząc na cmentarze, szczególnie w listopadzie, kiedy poświęcamy tyle uwagi tym świętym miejscom, gdzie spoczywają zmarli, uświadamiamy sobie głębiej to wszystko, czego nie mogą objąć i wyrazić
ani martwe kamienie, ani najpiękniejsze nagrobki, czy ozdobne lampiony i znicze. W obliczu grobów uświadamiamy sobie prawdę że „nie wszystek umrę”, że to, co najpiękniejsze
we mnie będzie trwać. Tęsknota za nieśmiertelnością każe zapisywać przez ludzką twórczość pamięć o zmarłych, wyrażaną w znakach miłości i gestach
dobroci. Człowiek może to okazać składając przepiękne wiązanki kwiatów i paląc znicze nagrobne.
Na cmentarzach spotykają się żywi z umarłymi. Jak każde ludzkie spotkanie, tak również i to na cmentarzu domaga się różnych symboli i gestów. Często dla żywych te
znaki i symbole mogą wydawać się jednostronnym wyrażaniem uczuć. Czasami są to uczucia żalu po stracie kogoś bliskiego. Bywają jednak gesty podziękowania za życie i wychowanie,
jak to czynią dzieci czy wnuki stawiając lampion na grobach swoich rodziców czy dziadków. Są także gesty przyjaźni wyryte w kamieniach, są też rzeczy, które łączyły za życia i były
symbolami oddania i wierności Bogu, rodzinie lub Ojczyźnie. Te symbole składają się na cmentarną atmosferę miłości, która sięga poza grób.
Symbole miłości pozagrobowej człowieka są tak stare jak kultura człowieka. W naszej tradycji kulturowej znajdzemy rozmaite zwyczaje i obrzędy wywodzące się z kultury
pogańskiej. Chrześcijaństwo zawsze podkreślało naturalną miłość ludzką, która wyrażana była w znakach i symbolach nagrobkowych. Pięknie przedstawił tę obrzędowość Adam Mickiewicz
w dramacie Dziady, gdzie opisał spotkanie świata zmarłych ze światem żywych. Dziady były świętem pogańskim, obchodzonym na Litwie, w Prusach i Kurlandii, które
przypadały na wigilię dzisiejszego Święta Zmarłych. Wierząca w łączność dwóch światów ludność gromadziła się w nocy na cmentarzu lub w kaplicy cmentarnej, gdzie miały
dokonywać się spotkanie ludzi z duchami. Za pomocą kapłana-guślarza wywoływano duchy, które błakają się po świecie, pokutując za grzechy popełnione za życia.
Ludzie udzielali im pomocy w miarę swoich możliwości. Jeżeli nie byli w stanie im pomóc, duchy pokutowały dalej, cierpiąc katusze. Jeżeli przewinienia ludzi zmarłych nie byly wielkie,
mogli oni otrzymać pomoc od żywych za pośrednictwem modlitwy, czy nawet jadła i picia, które ofiarowane były w czasie obrzędu. Zwyczaj częstowania zmarłych zdaje się być
wspólny wszystkim ludom pogańskim. Spotkanie z problemami duchów, cierpiących za grzechy, było nauką postępowania dla żyjących. To, co ludzkie, co przyrodzone, jest połączone z boskim
przeznaczeniem człowieka znalazło wyraz w malowanych poetycko obrazach. „Kto nie stał się człowiekiem ani razu, temu człowiek nic nie pomoże” - to konkluzja solidarności ludzkiej
w zmaganiu się ze śmiercią i przeznaczeniem.
Skarżą się Polacy, którym przyszło żyć w Ameryce, że na obcej ziemi na współczesnych cmentarzach nie można wyrażać, tak jak w Polsce, znaków miłości do zmarłych. Wszystkie groby
są tu jednakowe. Tylko mała kwadratowa tabliczka przypomina, kto tu był pochowany. Nie można zapalać zniczy, albo świeczek, ani położyć wieńca lub kwiatów na grobie najbliższej osoby. W Polsce
groby były własnością rodziny, która przychodziła na cmentarz i na Wszystkich Świętych lub Dzień Zaduszny, łączyła się w jedno. Administracja cmentarzy amerykańskich tłumaczy swoim
klientom, iż jest to wymóg utrzymania porządku w miejscach kultu, dlatego nie należy dekorować grobów, a poza tym wszystkich należy traktować jednakowo. Nie zawsze ma to pokrycie
w ich sercach, gdy przyjdzie im stanąć na grobie kogoś bliskiego. Czyżby Bóg zabronił nam, chrześcijanom, czcić naszych bliskich po śmierci? Czy przykazanie miłości kończy się z chwilą
śmierci człowieka? Czy świętych obcowanie to nie radość z uczestnictwa w życiu samego Boga? Te prawdy dotyczące miłości sięgającej za grób są właśnie wyrażane na cmentarzach.
Oczywiście, ludzie mają różne pomysły na wyrażanie tej miłości. Pamiętam do dziś, jak zaskakiwała mnie, młodego księdza w mojej pierwszej parafii Wysokie k/ Turobina, pomysłowość pewnej
rodziny, która straciła jedyną córkę, liczącą zaledwie 16 lat. Dom państwa Dudków (tak nazywali się rodzice zmarłej) sąsiadował z siatką cmentarza przy ul. Lubelskiej. Ilekroć szedłem na cmentarz
z konduktem pogrzebowym, patrzyłem na granitowy pomnik na którym były zawsze świeże kwiaty, czasami położona była jakaś zabawka, zaś na święta Bożego Narodzenia - maleńka choinka. Za każdym
razem patrzyłem na zdjęcie uśmiechniętej, młodej dziewczyny, a w moim sercu rodziło się współczucie dla jej rodziców, którzy nieśli krzyż samotności całą resztę życia. Nieśli swój
krzyż rozłąki zgadzając się z wolą Bożą, a jednocześnie przedłużali swoje cierpienie, pamiętając, że ona tam jest. Przypomniałem sobie wtedy cierpienie Jana Kochanowskiego po stracie
Urszuli, którą opiewał w Trenach, z tak wielką nadzieją powtórnego spotkania.
Modlitwa jest niezastąpionym wyrazem naszej miłości, która łączy z Bogiem, a równocześnie ze zmarłymi. Ale również znaki pozagrobowej miłości wobec naszych bliskich
są jej wyrazem. Wierzymy przecież w świętych obcowanie. Właśnie, to obcowanie ze zmarłymi w Bogu, w Jezusie Chrystusie jest możliwe już tu, na ziemi. Jezus
również przyjmował akty ludzkiej miłości, ku zgorszeniu faryzeuszy, którzy zganili także gesty. „A gdy Jezus był w Betanii, w domu Szymona Trędowatego, podeszła do Niego kobieta
z alabastrowym flakonikiem drogiego olejku i wylała Mu olejek na głowę, gdy siedział przy stole. Widząc to uczniowie oburzyli się i mówili: «Po co takie marnotrastwo?
Przecież można było sprzedać i rozdać ubogim». Lecz Jezus zauważył to i rzekł do nich: «Czemu sprawiacie przykrość tej kobiecie. Spełniła dobry uczynek względem Mnie.
Albowiem zawsze ubogich macie u siebie, lecz Mnie nie zawsze macie. Wylewając ten olejek na moje ciało, na mój pogrzeb to uczyniła»” (Mt. 26,7).
Kochajmy tych, którzy odeszli od nas do wieczności, tak zwykle po ludzku, ofiarując im gesty naszej miłości.
Pomóż w rozwoju naszego portalu