Dlaczego krasnal?

Krasnoludki to kultowa wrocławska tradycja – wywodzące się z czasów PRL były symbolem walki z systemem komunistycznym, a obecnie tworzą niepowtarzalny klimat miasta, promując różne idee, osobistości, zawody, obiekty czy instytucje. Wielu zasłużonych wrocławian ma już krasnala, który jest pamiątką ich dokonań, np. prof. Jan Miodek w 2016 r. został uhonorowany krasnalem podobnym do niego, zamontowano go przed gmachem Instytutu Filologii Polskiej przy pl. Nankiera. Ale z realizacją pomysłu Krasnala Księdza Orzecha nie było łatwo. Choć pomysł wzbudził spore poruszenie i bardzo życzliwe reakcje – pani dr Anna Orońska powiedziała, że żałuje i zazdrości, że sama na to nie wpadła – trudno było znaleźć artystę, który podejmie się realizacji zadania. Dlaczego? Bo cenieni i wybitni wrocławscy twórcy uważają, że wiele z wrocławskich krasnoludków to wstydliwy kicz, a niektórzy mówią wręcz o zaśmiecaniu miasta. Ważna dla twórców okazała się próba połączenia idei z projektem, który nie byłby karykaturą księdza – to przecież instalacja na wiele lat.

Po wielu poszukiwaniach wyzwanie podjął wybitny artysta, uczeń prof. Alfredy Poznańskiej, Grzegorz Niemyjski. Nie był wychowankiem Orzecha, ale poznał księdza przed laty. Po kilku długich rozmowach rozpoczęły się pierwsze próby, machina ruszyła.

Zatrzymać ruch

Tak, to było ważne. Dziś, gdy Orzech choruje i coraz mniej się porusza, mielibyśmy ochotę posadzić go na symbolicznym meleksie, którym podąża w pielgrzymkach. Ale przecież wcześniej tak nie było! Są zdjęcia Orzecha wspinającego się na wielki pień drzewa, Orzecha na motocyklu, pracującego w polu, chodzącego po górach, wreszcie grożącego nieodłączną laską, czyli panią Orzechowską, jak sam ją nazywa. Ksiądz, który od lat pociąga za sobą rzesze studentów starszych i młodszych to był wulkan energii z jednej strony i mądrego, kapłańskiego dostojeństwa z drugiej. I to właśnie chciał uchwycić pan Niemyjski. Na początku pomysł był okryty tajemnicą – chcieliśmy, aby figurka krasnala stała się rzeczywiście niespodzianką na urodziny. Dlatego podjęto decyzję, aby projektować w oparciu o zdjęcia – te sprzed lat, z najlepszych czasów, gdy w sutannie, jak w wielkim namiocie przechadzał się między pielgrzymami. Plastelinowa figurka, którą zaprezentował na pierwszym spotkaniu pan Niemyjski zrobiła na wszystkich wielkie wrażenie. Tak, to był Orzech!

Świat należy do odważnych

Prace nad projektem dobiegały końca, artysta dopracowywał ostatnie detale i właśnie wtedy zmieniliśmy zdanie: Orzech ma charakter, powinien to zobaczyć, w końcu to nie jest pomnik na cześć dokonań, tylko mały krasnoludek wśród wielu innych, ksiądz powinien wiedzieć. Ci, którzy znają Orzecha domyślają się, że konfrontacja ksiądz – prezentujący prezent mogła zakończyć się różnie... A jak było?

Gdy prace nad projektem były na tyle zaawansowane, aby je pokazać Jubilatowi, ksiądz musiał pojechać do szpitala, a więc kontakt został mocno ograniczony. Zdecydowaliśmy się na prezentację w szpitalu. Przygotowano wydruk projektu w dużym formacie tak, aby były widoczne wszystkie detale, zarówno z przodu, jak i z tyłu. Ksiądz nie wiedział nic o mapie wrocławskich krasnali, ale opowieści o już istniejących małych bohaterach uwielbianych przez dzieci wysłuchał z uwagą, dopytywał gdzie stoją i kto o tym decyduje. Obejrzał też fotografie realizacji niektórych z nich. Szczególnie podobał mu się krasnal prof. Miodka. Gdy przyszedł „ten” moment wstrzymaliśmy oddech, ale wizualizacja „Księdza Orzecha” bardzo mu przypadła do gustu! – To ja! – mówił patrząc na zdjęcia figurki – To rzeczywiście ja! Artysta dobrze to uchwycił, chciałbym go poznać – dodał z wyraźnym uśmiechem. Zaakceptował też miejsce, w którym zaplanowano instalację, czyli górny stopień schodów prowadzących do DA „Wawrzyny” przy ul. Bujwida. Odmówił, zdecydowanie, zakładania na głowę czapki, czyli krasnalskiego atrybutu. No i butów, bo ksiądz to nie pajac.

– Sklepienie mojej łysiny bardzo mi się podoba – stwierdził. Przystał wreszcie na to, aby czapkę umieścić w ręce postaci. Dodał, że „będzie trochę śmiechu, a tego nigdy dość”. I kilkakrotnie podziękował za pomysł!

Cóż, powiedzieć, że odetchnęliśmy z ulgą, to znaczy nie znać smaku reakcji Orzecha. Gdy coś może mu się nie spodobać podjęcie ryzyka pokazania mu tego nosi znamiona szaleństwa...

Orzech w gorącym piecu...

To był wiatr w żagle, mogliśmy działać ze zdwojoną siłą. Czapka została uformowana tak, aby nonszalancko „dyndała” przy nodze, a wykrzywiona laska, którą Orzech podpiera się idąc, umocowana w prawej ręce. Gdy ostatnie poprawki w pracowni pana Niemyjskiego zostały poczynione, plastelinowa figurka została przywieziona do Wrocławia z Legnicy i można było przymierzać się do kolejnych etapów prac. W pracowni odlewniczej Akademii Sztuk Pięknych pod okiem Pawła Czekańskiego wykonano, na podstawie plastelinowego modelu, odlew z brązu. Ta wieloetapowa i bardzo precyzyjna praca wymaga kunsztu i doświadczenia – odlew dość łatwo zepsuć, zwłaszcza wtedy, gdy formy z gipsu i silikonowe warstwy zostaną źle przygotowane. Brąz na Krasnala Księdza Orzecha został stopiony w jednym z niewielkich, hutniczych pieców. Zalewanie ciekłego metalu do formy gipsowej związane jest z pokonaniem wielu trudności technicznych i technologicznych, ale wreszcie prace dobiegły końca. Po niewielkich przecierkach i subtelnym wycieniowaniu kruszcu figurka była gotowa, aby pojechać na ul. Bujwida do duszpasterstwa „Wawrzyny” i dokonać przymiarki do instalacji. A co było potem? W niedzielę 10 listopada po uroczystej Mszy św. z okazji 80. urodzin ks. Stanisława Orzechowskiego figurka została symbolicznie podarowana Jubilatowi, a potem odsłonięta. Do przeczytania relacji z tego wydarzenia zapraszamy Państwa już za tydzień.

* * *

Ks. Stanisław Orzechowski
jest honorowym obywatelem Wrocławia (2015 r.), honorowym obywatelem Dolnego Śląska (2018 r.). Duszpasterz DA „Wawrzyny”, diecezjalny duszpasterz ludzi pracy, duszpasterz kolejarzy (do r. 1997), duszpasterz Rodzin Katyńskich, diecezjalny koordynator ruchów religijnych. Od 1981 r. główny przewodnik Pieszej Pielgrzymki Wrocławskiej na Jasną Górę, przewodnik corocznej październikowej Pielgrzymki do Grobu św. Jadwigi w Trzebnicy, przewodnik Pielgrzymki do Ostrej Bramy (sierpień 1992 r. i sierpień/wrzesień 1993 r.). Wyróżniony Nagrodą Kolegium Rektorów Uczelni Wrocławia i Opola (1997 r.), Nagrodą Wrocławia – za „...trud i osobiste zaangażowanie w ważne dla mieszkańców Wrocławia inicjatywy charytatywne oraz opiekę, jaką obejmował działaczy dolnośląskiej „Solidarności” walczących z totalitaryzmem o prawo do wolności” (2005 r.), oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2006 r.).

* * *

Redakcja „Niedzieli Wrocławskiej” dziękuje wszystkim darczyńcom, Czytelnikom „Niedzieli”, którzy już odpowiedzieli na apel i wpłacili pieniądze na opłacenie projektu i odlewu. To Państwa prezent dla Jubilata! Tym, którzy chcieliby dołączyć (kwota wciąż nie została uzbierana) zachęcamy do wpłat: Stowarzyszenie Przyjaciół Duszpasterstwa Akademickiego „Wawrzyny”, nr konta: 05 1090 2590 0000 0001 4260 2420 z dopiskiem w tytule wpłaty: Darowizna Orzech.

Misjonarzom Klaretynom dziękujemy za wyrażenie zgody na instalację figurki krasnala przed wejściem do DA „Wawrzyny”.