Reklama

Odtwarzanie natury

O inżynierii przyrodniczej, bioróżnorodności i spełnianiu wymagań Unii Europejskiej z ministrem środowiska Janem Szyszko rozmawia Wiesława Lewandowska

Niedziela Ogólnopolska 15/2016, str. 36-37

Grzegorz Boguszewski

Jan Szyszko

Jan Szyszko

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

WIESŁAWA LEWANDOWSKA: – Nie po raz pierwszy jest Pan Profesor ministrem resortu środowiska. W jakim stanie tym razem zastał Pan sprawy ochrony środowiska?

MIN. JAN SZYSZKO: – Resort zastałem w sytuacji, prawdę powiedziawszy, demontażu, prawdopodobnie był przewidziany do likwidacji. Zaskoczyło mnie panujące tu nastawienie na bierną ochronę przyrody, czyli pozostawienie jej własnemu losowi, co najwyżej ochronę przed człowiekiem.

– Jak na dziś przedstawia się lista podstawowych zaniechań i niedostatków w dziedzinie ochrony środowiska?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

– Jednym z największych zaniedbań jest brak prawa wodnego. Na skutek nadmiernej uległości poprzedniego rządu jest dziś dużo nieporozumień wokół pakietu klimatyczno-energetycznego, który w obecnej formie całkowicie niszczy bezpieczeństwo energetyczne Polski. Zmartwił mnie też bardzo stan spraw wiążących się z kulturą współżycia człowieka ze środowiskiem, czyli np. całkowity brak wizji rozwiązania problemów śmieci, nieunormowanie problemów związanych z hałasem.

– Czym zatem zajmowano się przez ostatnie lata?

– Chyba głównie urzędowaniem oraz biurokracją wynikającą ze spełniania poleceń Unii Europejskiej i dostosowywania przepisów prawnych. Ale mimo to zaległości są tu również bardzo duże; sięgają kilkuset niewydanych aktów prawnych. Staramy się to po kolei naprawiać.

– Co poszło na pierwszy ogień?

– Priorytetem była, oczywiście, sprawa negocjacji na COP21, czyli konferecji klimatycznej w Paryżu. Tak się złożyło, że na 10 dni przed rozpoczęciem tych negocjacji zostałem ministrem i...

– ...i musiał Pan zacząć od radykalnie dobrej zmiany!

– Zgadza się. Trzeba było szybko zmienić przygotowaną przez poprzedni rząd instrukcję negocjacyjną, która zakładała, że Polska ma mówić dokładnie tym samym głosem co Unia Europejska. Zgodnie z nową instrukcją rządową zaprezentowaliśmy w Paryżu bardziej stanowcze stanowisko Polski. Paryskie porozumienie klimatyczne diametralnie zmieniło warunki dotychczas stawiane przez Unię. Można powiedzieć, że odnieśliśmy sukces.

– A konkretnie?

– Wróciliśmy do korzeni, czyli do idei zrównoważonego rozwoju, nakreślonej na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 r. Podpisana wtedy i do dziś obowiązująca ramowa konwencja klimatyczna mówi, że trzeba zmniejszyć koncentrację dwutlenku węgla w atmosferze, ale że należy to robić dwoma sposobami: po pierwsze – redukować emisję, przede wszystkim dzięki nowym technologiom, a po drugie – wychwytywać z atmosfery dwutlenek węgla jako dar życia, czyli wykorzystywać go do regeneracji żywych układów przyrodniczych, np. lasów, a przez rozkład tzw. biomasy – do użyźniania gleb. A to oznacza zwiększenie bioróżnorodności, zapewnienie dobrej wody, dobrego powietrza. Od takiego pojmowania zrównoważonej gospodarki Unia Europejska zupełnie odeszła!

– Po szczycie klimatycznym w Paryżu mówił Pan Minister, że Polska dzięki zawartemu tam porozumieniu będzie mogła sprostać nawet wyśrubowanym normom Unii. W jaki sposób?

– Porozumienie to daje nam możliwość redukcji CO2 nie tylko przez eliminację emisji, ale także poprzez zwiększanie pochłaniania przez lasy. Można więc śmiało zakładać, że nie będzie żadnych problemów, aby Polska nie spełniła unijnych wymogów 40-procentowej redukcji dwutlenku węgla w atmosferze. Właściwie już dzisiaj prawie osiągamy ten pułap.

– A w jaki sposób można udowodnić, że lasy mogą być w Polsce naprawdę istotnym czynnikiem redukcji emisji?

– Dziś mamy w Polsce 7,5 mln ha lasów, jeżeli więc założymy, że nie wycinamy lasu co 100 lat, lecz np. co 101 – podwyższamy wiek rębności – wtedy można łatwo wyliczyć, ile milionów ton CO2 będzie pochłonięte dodatkowo, przy założeniu, że 1 ha lasu pochłania ok. 16 ton. Ponadto mamy jeszcze tę dodatkową możliwość przebudowywania dominujących dziś drzewostanów jednogatunkowych, głównie sosnowych, na mieszane, wielopiętrowe, z bogatymi podszytami, które będą absorbować znacznie więcej CO2. Ważne jest tu również podnoszenie zasobności gleb w węgiel organiczny. W tym celu trzeba ograniczać wycinanie lasu metodą zrębów zupełnych, by nie dochodziło do „ucieczki” węgla do atmosfery z leśnych gleb – w postaci dwutlenku węgla. Trzeba więc tak prowadzić wycinkę, by jednocześnie stymulować odnowienia naturalne, wtedy gleba nieprzerwanie pracuje, zatrzymuje węgiel, staje się coraz bardziej sprawna. Taka gleba może akumulować ok. 150 ton węgla na hektarze, czyli ponad 500 ton CO2.

– Ekolodzy idą dalej – mówią, że właśnie dlatego powinno się lasy zostawić samym sobie, niech drzewa próchnieją i zasilają glebę.

– Byłoby dobrze, gdyby tak mogło być, ale pojemność gleb względem akumulacji węgla organicznego jest jednak ograniczona. Gdy gleba jest nim wysycona, jak to ma miejsce np. w Puszczy Białowieskiej, to węgiel z martwych drzew po prostu ucieka do atmosfery.

– Teraz przy okazji sporu o przyszłość Puszczy Białowieskiej często pada ten „ekologiczny” argument, że las właściwie może sobie dać radę sam, że niepotrzebna jest żadna inżynieria przyrodnicza.

– Oczywiście, że las da sobie radę sam, tak jak pole ziemniaków, które po przejściu stonki nadal będzie jakoś istniało... Podobną sytuację mamy teraz w Puszczy Białowieskiej. W dużej części Białowieskiego Parku Narodowego obowiązuje ścisła ochrona; są tam powierzchnie doświadczalne (tzw. powierzchnie prof. Tadeusza Włoczewskiego), w które w ostatnich dziesięcioleciach człowiek w żaden sposób nie ingerował i na których kiedyś rosły przepiękne drzewostany mieszane – dąb, jesion, sosna, świerk itd. Teraz pozostał sam grab... Czy naprawdę taka była ta prastara puszcza? Wiemy, że nie.

– Twierdzi Pan Profesor – na przekór protestującym dziś ekologom – że bierna ochrona prowadzi do wynaturzenia i zdegradowania natury?

– Tak można to ująć. W naturalnych układach przyrodniczych rzadko przecież występują lite grabiny. Coraz częściej przekonujemy się, że to brak inżynierii przyrodniczej, a nie jej nadmiar wywołuje degradację siedlisk, ogranicza możliwości bytowania nie tylko różnorodnej roślinności, ale także związanych z tą roślinnością zwierząt. Przed wiekami przyroda chroniła swą bioróżnorodność w sposób naturalny, za pomocą rozmaitych katastrof – pożarów, powodzi. Dziś może liczyć na pomoc człowieka, który chroni ją przez rozumne użytkowanie.

– Ale dzisiejsi „obrońcy” Puszczy Białowieskiej mówią, że mamy tu do czynienia z nadmierną ingerencją człowieka.

– Pierwszym mitem, rozpowszechnionym szeroko przez media, także za granicą, jest twierdzenie, że Puszcza Białowieska to dziewiczy, nietknięty ręką człowieka obiekt przyrodniczy. Tymczasem jest zupełnie odwrotnie. Puszcza ma świetnie udokumentowaną historię użytkowania i daj Bóg, żeby historia innych skarbów przyrodniczych świata była tak szczegółowo opisana jak historia Puszczy Białowieskiej!

– Można powiedzieć, że tylko dlatego przetrwała, iż była roztropnie chroniona i zarazem użytkowana?

– Oczywiście! W zależności od stanu rozwoju gospodarczego tę puszczę w różny sposób, ale jednak nieprzerwanie użytkowano. W monografii Ottona Hedemanna z 1939 r. „Dzieje Puszczy Białowieskiej w Polsce przedrozbiorowej (w okresie do 1798 roku)” znajdujemy mapy z połowy XVI wieku, które pokazują podział puszczy w związku z tzw. wchodami, czyli konkretnymi uprawnieniami ludności do korzystania z wszelkich dobrodziejstw lasu. Tak, bez wątpienia właśnie użytkowanie tego lasu przez wieki zaowocowało tą białowieską bioróżnorodnością, którą kilkadziesiąt lat temu wszyscy zaczęli się zachwycać. Powinniśmy pamiętać, że to jest dzieło rąk ludzkich i dziedzictwo miejscowej ludności.

– I chronić przed niezbyt rozumną ochroną?

– Można by tak przewrotnie powiedzieć, patrząc dziś na pierwszy rezerwat, który stworzono w tym miejscu, gdzie były najstarsze drzewa z barciami... Teraz są tam właśnie już tylko drzewostany grabowe. A na terenie tzw. lasów zagospodarowanych błędnymi decyzjami doprowadzono do tego, że giną siedliska ważne z punktu widzenia Unii Europejskiej i jej programu „Natura 2000”. Giną świetliste dąbrowy, grądy, olsy.

– Nie dlatego, że to leśnicy nadmiernie eksploatują puszczę?

– Dlatego, że drastyczne ograniczenie normalnego pozyskania drewna zarządzone w 2012 r. w 3 nadleśnictwach gospodarujących w Puszczy Białowieskiej doprowadziło do osłabienia pozostających na pniu starszych drzewostanów. Doszło do zwiększonego występowania w nich patogennych owadów, które na zasadzie epidemii zaczynają teraz atakować także zdrowe drzewa.

– Czym się kierowano, ograniczając wycinkę?

– Bezrefleksyjnie powtarzano, że chodzi o ochronę nietkniętego ręką człowieka niemalże ostatniego na świecie lasu naturalnego, trzeba go zatem chronić przed leśnikami, czyli zakazać wycinki. Leśnicy nie wycinali drzew, a one i tak uległy zniszczeniu.

– Jedynym remedium jest teraz zwiększona wycinka, usuwanie zakażonych drzew?

Reklama

– Bezwzględnie tak. Bo drzewa zaczęły usychać, przewracać się, trzeba było je usuwać z dróg, teraz leżą w lesie. A siedliska giną, na niedawno jeszcze żyznych grądach powstają zespoły trawiaste. W innych miejscach pojawia się zabagnienie i tam drzewa schną ze względu na nadmiar wody... Jak na ironię losu, może nam tu grozić proces z Unią Europejską o zniszczenie unikatowych siedlisk.

– Oponenci Pana Ministra mówią, że Polska może mieć kłopoty z powodu zarządzonej przez Pana zwiększonej wycinki w białowieskich nadleśnictwach. Media straszą, że Komisja Europejska może znów wdrożyć procedurę naprawczą, wspaniałomyślnie zawieszoną po ograniczeniach wycinki zarządzonej w 2012 r. przez poprzedni rząd.

– Komisja jest teraz dokładnie informowana, że giną cenne siedliska, a wraz z nimi wiele cennych gatunków flory i fauny, właśnie dlatego, że lasu w odpowiednim czasie nie zaczęto przebudowywać. Sądzę, iż Komisja powinna być poważnie zaniepokojona przede wszystkim tym, że na terenie Puszczy Białowieskiej giną siedliska i gatunki, że zamarło kilkaset tysięcy jesionów – o czym się w Polsce w ogóle nie mówi. Że występują na nich masowo takie gatunki patogennych owadów, jak jeśniak czarny i jesionowiec pstry. Że ginie sosna – wyginęło już ponad 100 tys. sosen zaatakowanych przez kornika sześciozębnego i ostrozębnego. Że ginie dąb – mamy kilkaset tysięcy drzew z ogłodkiem dębowcem i opiętkami. I oczywiście, że zamarło kilka milionów świerków na skutek żeru takich korników, jak kornik drukarz, kornik drukarczyk, czterooczak czy też rytownik pospolity. Interwencja ludzka jest tu niezbędna i już spóźniona.

– Naprawdę nie boi się Pan Profesor wielkiego międzynarodowego skandalu z powodu zwiększonej wycinki w Puszczy Białowieskiej?

– Nie boję się światowego skandalu, ale cały świat zapraszam do podziwiania polskich zasobów przyrodniczych. Domagam się wpisania Puszczy Białowieskiej na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO jako przykładu harmonijnego współżycia człowieka z przyrodą.

– Czy jednak uda się ją zachować przez najbliższe stulecia?

– Bez ludzkiej interwencji nie będzie możliwe, aby zachować Puszczę Białowieską w takim stanie, w jakim była jeszcze kilka lat temu, a więc piękna i tętniąca bioróżnorodnością. Obecnie trwa szczegółowa inwentaryzacja całego obiektu. Puszcza została podzielona na dwie części. W jednej nie będzie się nic robiło, tylko inwentaryzowało zachodzące zmiany, monitorowało stan poszczególnych siedlisk i występujących tam gatunków. W drugiej części natomiast za pomocą inżynierii przyrodniczej postaramy się odtworzyć te siedliska i gatunki, które tam powinny występować, właśnie te najbardziej cenne z punktu widzenia Unii Europejskiej. Będzie to więc wielkie doświadczenie na skalę światową. A za jakiś czas przekonamy się, kto ma rację. Wykonamy pełną dokumentację dzisiejszego sporu z wyszczególnieniem autorów wszystkich opinii i decyzji, wszystkich działań oraz zaniechań, aby każdy miał swój pomnik, na jaki zasłużył. Jak ta zmarła w 2010 r. 101-letnia kobieta, która na swoim grobie na cmentarzu w Hajnówce kazała wypisać: „Ja ten las sadziłam”. Jej syn był leśnikiem.

* * *

Jan Szyszko
Profesor nauk leśnych, polityk, poseł na Sejm V, VI, VII i VIII kadencji, minister ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa w rządzie Jerzego Buzka ( 1997-99), minister środowiska w rządach Kazimierza Marcinkiewicza i Jarosława Kaczyńskiego (2005-07), obecnie – minister środowiska w rządzie Beaty Szydło

2016-04-06 08:37

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Wielki Piątek. Dzień postu ścisłego

[ TEMATY ]

post

Wielki Piątek

Karol Porwich/Niedziela

Wielki Piątek jest dniem sądu, męki i śmierci Chrystusa. To jedyny dzień w roku, kiedy nie jest sprawowana Msza św., a w kościołach odprawiana jest Liturgia Męki Pańskiej. Na ulicach wielu miast sprawowana jest publicznie Droga Krzyżowa. Tego dnia obowiązuje post ścisły i wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Są jednak osoby, które pościć nie muszą.

– Jeśli Wielki Piątek jest dniem pełnym smutku, to jednocześnie jest najwłaściwszym dniem dla obudzenia na nowo naszej wiary, dla umocnienia naszej nadziei i odwagi niesienia przez każdego swego krzyża z pokorą, ufnością i zdaniem się na Boga, mając przy tym pewność wsparcia przez Niego i Jego zwycięstwa. Liturgia w tym dniu śpiewa: „O Crux, ave, spes unica – Witaj, Krzyżu, nadziejo jedyna!” – tak sens liturgii wielkopiątkowej wyjaśniał w jednej z katechez w minionych latach papież Benedykt XVI.

CZYTAJ DALEJ

Franciszek podczas Mszy Krzyżma do kapłanów: musimy być wolni od surowości i oskarżeń, od egoizmu i ambicji!

2024-03-28 10:38

[ TEMATY ]

papież Franciszek

PAP/EPA/GIUSEPPE LAMI

Do postrzegania życia i powołania w perspektywie całej przeszłości i przyszłości oraz odkrycia na nowo potrzeby adoracji i bezinteresownej, spokojnej i przedłużonej modlitwy serca - zachęcił Franciszek w Wielki Czwartek podczas Mszy Krzyżma w watykańskiej Bazylice św. Piotra. Papież wskazał na potrzebę skruchy, która jest nie tyle owocem naszej sprawności, lecz łaską i jako taka musi być wyproszona na modlitwie.

MSZA KRZYŻMA
HOMILIA OJCA ŚWIĘTEGO FRANCISZKA

CZYTAJ DALEJ

Za mały mój rozum na tę Tajemnicę, milknę, by kontemplować

2024-03-29 06:20

[ TEMATY ]

Wielki Piątek

rozważanie

Adobe. Stock

W czasie Wielkiego Postu warto zatroszczyć się o szczególny czas z Panem Bogiem. Rozważania, które proponujemy na ten okres pomogą Ci znaleźć chwilę na refleksję w codziennym zabieganiu. To doskonała inspiracja i pomoc w przeżywaniu szczególnego czasu przechodzenia razem z Chrystusem ze śmierci do życia.

Dzisiaj nie ma Mszy św. w kościele, ale adorując krzyż, rozważamy miłość Boga posuniętą do ofiary Bożego Syna. Izajasz opisuje Jego cierpienie i nagrodę za podjęcie go (Iz 52, 13 – 53, 12). To cierpienie, poczynając od krwi ogrodu Oliwnego do śmierci na krzyżu, miało swoich świadków, choć żaden z nich nie miał pojęcia, że w tym momencie dzieją się rzeczy większe niż to, co widzą. „Podobnie, jak wielu patrzyło na niego ze zgrozą – tak zniekształcony, niepodobny do człowieka był jego wygląd i jego postać niepodobna do ludzi – tak też wprawi w zdumienie wiele narodów. Królowie zamkną przed nim swoje usta, bo ujrzą coś, o czym im nie mówiono, i zrozumieją coś, o czym nigdy nie słyszeli” (Iz 52, 14n). Krew Jezusa płynie jeszcze po Jego śmierci – z przebitego boku wylewa się zdrój miłosierdzia na cały świat. Za mały mój rozum na tę Tajemnicę, milknę, by kontemplować.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję